Zeisen

Bericht 1

Dag, ik heb deze app-groep aangemaakt om snel afspraken met elkaar te kunnen maken en om wat tips door te geven. Het filmpje bevat een introductie waarin een aantal termen worden genoemd en waarin aandacht is voor het veilig omgaan met de zeis. Eerste opmerking: een snede van een zeis is slechts 10 cm breed; iedere stap vooruit is dus ook slechts 10 cm. Bij gebruik van een zeis voor personen die rechts zijn zal de rechtervoet voor staan omdat je anders in je linkervoet kunt maaien. Tweede opmerking: om te voorkomen dat je last van je rug krijgt moet je zo recht mogelijk staan en zal de plaatsing van de handvatten dus moeten passen bij je lichaamslengte.

Bericht 2

Dag, ik ga, verspreid over de komende dagen (het weerbericht is toch niet zo best), een aantal berichtjes sturen. Iedere bericht bevat een paar opmerkingen en een link naar een filmpje. Het bericht van gisteren ging over de vraag voor welke toepassingen de zeis geschikt is (drassig terrein, ruige begroeiing, kort gras, bramen) en over de veiligheid in het omgaan met de zeis (echt belangrijk!). Daarbij nog even aandacht voor de persoonlijke veiligheid: draag dichte werkschoenen (als je een keer een zeis tegen je voet krijgt is het fijn dat je voet beschermd is) en draag dikke (bij voorkeur leren) werkhandschoenen (als je het zeisblad moet scherpen is het fijn dat je vingers beschermd zijn). De handschoenen voorkomen ook dat je snel blaren krijgt. Het filmpje vandaag gaat over de basisbeweging. Deze Zweedse film duurt bijna 20 minuten maar is erg instructief. Probeer de beweging je eigen te maken. Opmerking 3: de kracht komt dus ALLEEN UIIT JE BENEN EN JE DWARSE BUIKSPIEREN!!!! Opmerking 4: onthou dat je aan het maairesultaat van de slag met de zeis kunt zien of je het blad goed ‘rolt’: anders krijg je geen net resultaat links en rechts. Opmerking 5: sommige maaiers ‘springen’ nog veel verder van links naar rechts waardoor ze een veel bredere slag maken en dus veel meer gras tegelijk maaien. Opmerking 6: er bestaat geen beste houding en geen beste beweging: probeer naar je lichaam te luisteren (iets rechterop, iets smallere beenstand). Het volgende filmpje zal gaan over de basisinstelling van de zeis.

Bericht 3

Hierbij bericht 3 over de afstelling van de zeis. Ik stuur twee filmpjes: het eerste filmpje (Engels) bevat alleen de basisafstelling. Het tweede filmpje (Zweeds) gaat veeeeeeel verder: daarbij wordt de zeis op maat gebogen en bijgeslepen. Dat is alleen van belang als je een eigen zeis hebt die je niet uitleent aan iemand anders. Opmerking 7: in het filmpje wordt het scherp van de snede beveiligd met een stripje plastic. Ik heb daar zelf een hekel aan: als het blad vochtig is dan verhindert het plastic de verdamping van het water. Veel liever doe ik een oude jute-zak rondom het blad (juist ook tijdens het transport). Opmerking 8: in het eerste filmpje draagt de maaier laarzen: LIEVER NIET; bij het schuren van de verf- en laklaag vanaf het blad draagt hij geen handschoenen: LIEVER WEL; bij het maaien gebruikt hij zijn armen meer dan we in het Zweedse filmpje uit het vorige bericht zagen: DAT ZIJN ZIJN EIGEN KEUZE. Opmerking 9: na het maaien is het zeisblad meestal vochtig of zelfs nat: droog het blad voordat je het opbergt en spuit er eventueel zelfs kruipolie op en doe er een jutezak omheen (of desnoods een plastic stripje).

Bericht 4

Hierbij het vierde bericht: hierna volgt alleen nog een bericht over het bijwerken van de zeis tijdens het gebruik.
Haren (engels: peening) is het scherpen van een zeis als deze te bot is geworden. In principe doe je dat om de 4 uur.
Je kunt dat doen te te slijpen; maar dan haal je veel materiaal weg.
Haren (is eigenlijk :koud smeden) heeft als groot voordeel dat je het ijzer van het blad een beetje verplaatst richting snijrand. Daardoor vervorm je de structuur van het metaal waardoor het tevens veel harder wordt en tijdens het gebruik minder snel slijt. Nadat je de zeis gehaard hebt kun je het blad steeds na een bepaalde tijd weer wat scherper maken door het te bewerken met een slijpsteen (natte steen) of met een strekel (een stuk hout met daarop slijppoeder). Dat slijpen komt al een beetje aan te orde in dit filmpje, maar het grootse deel van dit filmpje gaat over het haren.

Daarvoor zijn er vier methodes: met een plat haarspit, met een scherp haarspit, met een dengel (https://www.youtube.com/watch?v=FJ3d9Q6r3Sk) en met een speciaal haargereedschap (ik kan de Nederlandse naam niet vinden, maar je vindt een afbeelding op de volgende Tjechische site: https://www.scytheland.com/gb/12-accessories (onder de naam peening jig))

Ik heb een Amerikaanse site gevonden waarop het haren goed wordt uitgelegd: https://www.youtube.com/watch?v=IaWcNaceWWY

Tot slot het vijfde bericht: het bijslijpen van het zeilblad tijdens het maaien. Bij het haren haal je het zeilblad los van de zeisboom en ga je de eis uitkloppen op een haarspit. Je kunt plat op de grond gaan zitten (ongemakkelijk) of op een krukje als je het haarspit op een boomstam oid zet.
Bij het strekelen (aub met beschermende handschoen) blijft het blad aan de boom zitten en sta je rechtop. Als je een slijpsteen gebruikt (die is kleiner dan een strekel en dan kom je dus ook veel dichter bij het snijvlak) wordt vaak de Oostenrijkse methode gebruikt die veel stabieler en veiliger is: zie daarvoor het filmpje https://www.youtube.com/watch?v=ukQb4-9gk-E (tussen 29 minuten en 38 minuten). Mijn voorkeur gaat uit naar een strekel, maar je hebt voor grotere reparaties wel degelijk een slijpsteen nodig. De slijpsteen moet NAT gebruikt worden en daarvoor heb je dan een soort holster nodig dat je aan je broekband hang en vult met water. Dat heeft wel als nadeel dat als je voorover bukt, dat je dan een natte rug krijgt.
Bij het strekelen of slijpen gebruik je de rug van het zeisblad als leidraad: als je die slijpsteen langs de rug en het snijvlak legt dan slijp je precies in de goede hoek. Je strekel of slijpt beide kanten van het blad, daarbij doe je heel rustig aan de achterkant; eigenlijk haal de daar alleen de slijpbraam weg.
Twee heel korte filmpjes over het strekelen:

Een veel uitgebreidere film (ruim een uur) over het slijpen van het blad met behulp van een wetsteen zie je op:
https://www.youtube.com/watch?v=ukQb4-9gk-E ; maar in dit filmpje wordt het ook repareren van een beschadigd blad uitgelegd.

Opmerkingen aar aanleiding van het haren:
Opmerking 10: het maakt niet uit welke haarmethode je gebruikt; sommigen zeggen dat het vlakke haarspit het gemakkelijkst in gebruik is. Maar vaak zal de keuze van het haargereedschap afhangen van welk haargereedschap je al hebt: een haarspit/drengel/peening jig is vrij prijzig.
Opmerking 11: de maaiers die vroeger bij mijn vader het koren maaiden haarden hun zeisen ’s morgens bij het begin van hun klus en tegen de middag nog een keer. (Of vaker, als de zeis beschadigd was doordat ze een steen geraakt hadden)
Opmerking 12: sla tijdens heet haren vooral niet te hard: je kunt ook overdrijven: dan gaat de snijrand in bobbels staan omdat je heet materiaal plaatselijke te dun hebt geklopt.

Opmerkingen naar aanleiding van het strekelen:
Opmerking 13: een strekel is een lastig ding om altijd bij je te hebben (is een beetje lang). Sommige maaiers die op laarzen lopen hebben de strekel gewoon bij de laars in; anderen hebben hem in hun achterzak. Een wetsteen draag je in een holster.
Opmerking 14: gebruik die hele strekel! Als je dat niet goed doet krijg je allemaal bobbels in de strekel.

Hiermee ben ik klaar met de theorie over het gebruik van de zeis.
Met de kennis van deze 5 berichten moet je ook het maaien van anderen kunnen bewonderen: zie bijvoorbeeld:
https://www.youtube.com/watch?v=oebTXyGu8bo&t=330s

En desgewenst kun je ook de hele zeiscursus van Slåtterguben bekijken:
https://www.youtube.com/watch?v=UtX3v9ctIlI
https://www.youtube.com/watch?v=MzUfJobojYo
https://www.youtube.com/watch?v=aX_eVOLoT-k
https://www.youtube.com/watch?v=OvxfVXpSnRg
https://www.youtube.com/watch?v=2RLW8chbWIU

De eerste maaien-met-de-zeis-les zit er op. Het was (mede door het prachtige weer) een feestje. We hebben het afstellen, het de- en monteren van het blad, het haren en het maaien zelf geoefend. Om nog even samen te vatten: als je met je zeis wil gaan maaien heb je ook een haarspit en een haarhamer nodig en natuurlijk een strekel (of zeisstrijker). Verder heb je nog een inbussleuteltje nodig om het blad iedere keer los te maken (voor het haren en voor het transport eventueel) en eventueel steek- of ringsleuteltjes voor het verstellen van de handgrepen (meestal is nr 10 de juiste, maar er zijn afwijkende moeren). Zeisen en -onderdelen zijn desgewenst te bestellen via https://www.kwaliteits-tuingereedschap.nl/search/zeis/ (zit in Ritthem; je kunt ook afspreken dat je de bestelling in Ritthem komt afhalen) en via zeisles.nl/webshop . Ook kun je terecht bij Welkoop (’s Heerenhoek) (wel eerst controleren via de website of de gewenste spullen op voorraad zijn).